Panele dyskusyjne na II Kongresie Tańca

Paneliści: Leszek Bzdyl, Kalina Cyz, dr Artur Fredyk, Dorota Gołąb, prof. dr hab. Dorota Ilczuk, dr hab. Tomasz Nowak

Moderatorka: Ida Nowakowska

Gospodarz panelu: dr hab. Aleksandra Dziurosz, prof. UMFC

Różnorodność tańca tworzy jego jedność. Aby ją osiągnąć, konieczna jest praca i zaangażowanie w sferze każdego z elementów tej sztuki. Jej celem jest wykształcenie świadomego środowiska, a także samych artystów i odbiorców, którzy w swoim rozwoju i działalności, opierając się na doświadczeniu i autorytetach, będą kreować taneczną spuściznę.

Niezbędne jest tworzenie świadomego środowiska artystów zawodowych i nieprofesjonalnych oraz odbiorców. Dla zwiększenia obecności tańca w dyskursie i życiu społecznym konieczna jest jego nieustanna promocja, angażowanie entuzjastów i ambasadorów oraz wsparcie autorytetów, które dbać będą o jakość i wartości właściwe i charakterystyczne dla szeroko pojętego tańca.

Taniec to forma sztuki, która symultanicznie dotyka ciała i umysłu. Ludzkie ciało jest wyjątkowym i najbliższym narzędziem dostępnym człowiekowi. Taniec jako dobro kultury ma wartość symboliczną – tak kulturową, jak i ekonomiczną. Buduje i wzmacnia relacje społeczne, będąc doświadczeniem kolektywnym; jako doświadczenie osobiste kształtuje nasz stosunek do ciała. Wpływa korzystnie na zdrowie człowieka, zarówno fizyczne, jak i psychiczne, rozwój emocjonalny i duchowy, budowanie relacji społecznych. Badania prowadzone w dziedzinie neuronauki pokazały, że taniec jest doskonałym sposobem na zachowanie młodości i zdolności poznawczych – spowalnia procesy starzenia się mózgu.

Czym jest taniec dla społeczeństwa? Jaki ma on wpływ na kształtowanie świadomości ciała? Jak koreluje z dziedzictwem kulturowym i wartością dodaną w obszarze gospodarki kreatywnej? Jak koresponduje z innymi dziedzinami sztuki i różnymi sferami życia społecznego? Jak sprawić, by taniec nie wykluczał, nie był wykluczany i był środkiem zmian społecznych? Jakie korzyści na różnych etapach życia wynosimy jako praktycy i widzowie tańca?

Taniec jest samodzielną dziedziną sztuki, a zarazem może być zintegrowany z innymi sferami nie tylko artystycznymi, lecz także naukowymi.

Jak promować i upowszechniać taniec? Jak rozwijać publiczność taneczną? Jak spotkać dążenia tańca z interesami instytucji kultury? Jakie korzyści z inwestowania w taniec osiągną włodarze i środowiska biznesowe? Jak i dlaczego powinniśmy dbać o włączanie tańca do podstaw programowych w edukacji (od przedszkoli po szkolnictwo akademickie)?

Panel otwierający II Kongres Tańca będzie próbą rozpoczęcia dyskusji o korzyściach płynących z tańca dla społeczeństwa oraz rozmową o tym, jak wzmocnić jego obecność, tak w polityce i edukacji kulturalnej, jak i w życiu codziennym każdego i każdej z nas. Zaproszeni goście wniosą swoje doświadczenia i szerokie spojrzenie na wartości, jakie niesie taniec, na jego historię i antropologię, profilaktykę oraz terapię poprzez taniec oraz jako niezależną dziedzinę sztuki w relacji z innymi sferami życia społecznego.

Przygotowanie merytoryczne panelu: Instytut Muzyki i Tańca we współpracy z prof. dr hab. Ewą Wycichowską, Emilią Cholewicką, Sonią Nieśpiałowską-Owczarek

Paneliści: Andrzej Hamerski, Paulina Jaworska, Aleksandra Machnik, Grzegorz Pańtak, Barbara Schabowska

Moderatorka: Katarzyna Meissner

Gospodarz panelu: dr hab. Aleksandra Dziurosz, prof. UMFC

Dla rozwoju obszaru produkcji tańca konieczne jest stworzenie holistycznej i kompleksowej strategii rozwoju tej dziedziny w ogóle. Panel dyskusyjny poświęcony zagadnieniom związanym z managerowaniem, marketingiem i produkcją tańca będzie skupiony wokół kwestii finansowania tańca, edukacji profesjonalnych managerów i producentów tańca, produkcji i eksploatacji spektakli tanecznych, promocji tańca, a także eksportu i popularyzacji polskiego tańca za granicą.

Kompetentne i wykształcone kadry managerów i producentów są kluczowe dla rozwoju dziedziny. Powinna więc powstać tzw. ścieżka producencka, która uwzględniałaby poszczególne etapy profesjonalizacji kadry. Zauważalna jest silna potrzeba edukacji profesjonalnych producentów i menagerów tańca. Ponadto konieczne jest stworzenie opisu zawodów i kompetencji związanych szeroko pojętą produkcją tańca – zakres kompetencji tych osób i ich rola w produkcji spektaklu są kluczowe dla rozwoju marki i sprzedaży konkretnego spektaklu.

Dla podniesienia prestiżu i zwiększenia znaczenia w dyskursie społecznym taniec powinien się stać autonomiczną dziedziną uznawaną we wszelkiego rodzaju programach dotacyjnych. Uruchomiony w 2020 roku pilotażowy program Przestrzenie Sztuki daje m.in. możliwość realizowania programów rezydencyjnych i organizowania produkcji tanecznych, warto więc zadbać o rozwój działalności programu. Należy opracować strategię sprzedaży i eksploatacji spektakli tanecznych za granicą oraz zbudować silną markę tańca, która spowoduje, że spektakle taneczne będą konkurencyjne dla dużych i popularnych produkcji teatralnych.

Przygotowanie merytoryczne panelu: Instytut Muzyki i Tańca we współpracy z Andrzejem Hamerskim, Aleksandrą Machnik, Grzegorzem Pańtakiem

Paneliści: Katarzyna Dańska, Hanna Kamińska, Mirosław Różalski,  Jarosław Wartak, prof. dr hab. Ewa Wycichowska (on-line), Maciej Żurek

Moderatorka: dr hab. Klaudia Carlos-Machej, prof. UMFC

Gospodarz panelu: dr hab. Aleksandra Dziurosz, prof. UMFC

Taniec jako niezwykle wszechstronna forma ruchu, zalecana na każdym etapie kształcenia dzieci i młodzieży, będąca działaniem uatrakcyjniającym proces dydaktyczno-wychowawczy, powinien znaleźć się w programie edukacji powszechnej.

Grupa robocza, która zebrała się w trakcie konsultacji przygotowujących program Kongresu Tańca, wypracowała diagnozę dotyczącą stanu edukacji tanecznej w Polsce, a także propozycje zmian, które mogłyby poprawić sytuację w tym zakresie.

Taniec występuje na zajęciach edukacyjnych kształcenia zintegrowanego, wychowania fizycznego czy pozalekcyjnych zajęciach szkolnych w niewielkim stopniu. Jedną z przyczyn jest niedocenianie walorów tańca w rozwoju psychomotorycznym dzieci, inną – brak czasu i odwagi, aby wpleść elementy tańca w ramy programów szkolnych. Niezwykle ważne jest włączanie tańca w przedstawianie różnych obszarów działalności człowieka, m.in. polskich tradycji. Dzieci od najmłodszych lat powinny być przeprowadzane przez proces edukacji tanecznej jak przez ciekawą przygodę. Trzeba zainteresować tańcem również rodziców i upowszechniać go wśród wszystkich pokoleń.

Taniec stawia przed nauczycielem duże wymagania, żąda pełnego zaangażowania i wytrwałości. Nauczyciel powinien być pasjonatem i przewodnikiem, który chce się rozwijać, szkolić i przekazywać swoją wiedzę. Uczeń z kolei powinien być do nauki motywowany pozytywnie. Niezwykle ważne jest uświadamianie, że obie strony procesu nauczania są odpowiedzialne za sukces.

W tanecznym kształceniu zawodowym komisje weryfikujące jego jakość powinny przede wszystkim spełniać rolę doradczą i mentorską. Nauczyciel powinien mieć możliwość aplikacji dłuższego procesu metodycznego, aby uzyskać wymagane efekty pracy z ciałem, które zazwyczaj potrzebuje więcej niż roku do adaptacji i korekty. W związku z tym proponuje się wizytę komisji np. w klasie III szkoły baletowej (wizyta doradcza), a następnie w klasie V (wizyta weryfikująca proces pedagogiczny).

Dla podniesienia prestiżu zawodu nauczyciela konieczne jest wdrożenie rozwiązań systemowych związanych z finansowym wsparciem państwa, jak również zwiększenie obecności tańca w mediach.

Należy promować hasło ,,Taniec daje radość!’’ i zachęcać do tańca w otwartych przestrzeniach publicznych. Potrzebne są także działania, które ukażą taniec jako dobroczynną dla zdrowia i modną formę spędzania czasu dla wszystkich pokoleń.

Konieczne jest zorganizowanie szkoleń metodycznych i z komunikacji interpersonalnej zarówno dla nauczycieli, jak i dla dyrektorów szkół. Nauczyciele tańca powinni współpracować ze sobą i kształcić w porozumieniu z pedagogami innych przedmiotów. W edukacji tanecznej bardzo ważna jest wiedza o biomechanice.

Zauważalna jest potrzeba stworzenia regularnego czasopisma tanecznego, zarówno w wersji papierowej, jak i elektronicznej, które będzie prezentować różnorodność gatunkową sztuki tańca i skierowane będzie także do dzieci. Czasopismo powinno mieć szeroki zakres tematyczny oraz posługiwać się niehermetycznym językiem, który zrozumiały będzie dla każdego odbiorcy. Potrzeba stworzenia jednego wirtualnego miejsca spotkań, wymiany kontaktów, użytecznych informacji i metodologii dla polskich nauczycieli tańca.

Przygotowanie merytoryczne panelu: Instytut Muzyki i Tańca we współpracy z Grzegorzem Ajdackim, Beatą Wrzosek-Dopierałą, Pauliną Wycichowską

Paneliści: Witold Biegański, Aleksandra Osowicz, Krzysztof Pastor, dr Artur Szklener, Paulina Wycichowska, Magdalena Zalipska

Moderator: Jacek Przybyłowicz

Gospodarz panelu: dr hab. Aleksandra Dziurosz, prof. UMFC

Panel będzie zogniskowany wokół następujących tematów:

• Ciało tancerzy – nowe wyzwania

Sztuka tańca jest ucieleśniona przez wykonawców. Ich ciała to narzędzia pracy i środek wypowiedzi, są poddawane intensywnym treningom i transformacjom. Przemianie ulega ciało, ale i sposób jego postrzegania. Również zmiany zachodzące w sztuce tańca mają ogromny wpływ na życie zawodowe tancerek i tancerzy.

Z jakimi wyzwaniami mierzy się dziś środowisko taneczne w Polsce? Czego potrzebują tancerze na różnych etapach rozwoju swojej kariery zawodowej? Jakie są ich oczekiwania wobec pracodawców, instytucji kultury, państwa? Jakiego wsparcia potrzebują, aby przetrwać? Co o zawodzie tancerza/wykonawcy powinni wiedzieć ludzie mający wpływ na kształtowanie się polityki kulturalnej w Polsce?

• Nowe przestrzenie dla tańca

Powstanie nowych przestrzeni instytucjonalnych poświęconych upowszechnianiu sztuki tańca wydaje się jednym z ważniejszych założeń rozwoju środowiska tanecznego w Polsce. Planowane Narodowe Centrum Choreograficzne stanie się z pewnością impulsem pobudzającym rozwój tancerek i tancerzy niezależnych i instytucjonalnych. Idea powstania Narodowego Centrum Choreograficznego jest przedmiotem trwających konsultacji środowiskowych. Czy mamy iść śladem uznanych na świecie ośrodków produkcyjnych? A może polskie tancerki i tancerze oczekują innej formy ośrodka produkcyjnego, odpowiadającego specyfice polskiej sceny tańca?

• Edukacyjny i społeczny potencjał tancerzy

Tancerze i tancerki przechodzą wieloletni trening, który nie ustaje wraz z zakończeniem formalnej edukacji, ale trwa przez całą karierę. Zgłębiając techniki tańca, stają się ekspertami od ciała i jego fizycznych możliwości, a także zdobywają szereg kompetencji takich jak kreatywność, umiejętność pracy w grupie, radzenia sobie ze stresem i wiele innych. Kompetencje te są dziś coraz bardziej pożądane i szeroko doceniane w różnych dziedzinach życia. W jaki sposób tancerze i tancerki są obecni w innych sferach życia kulturalnego i społecznego? Jaki wpływ na inne grupy zawodowe mają umiejętności przekazywane przez tancerki i tancerzy (w innych dziedzinach sztuki, edukacji czy biznesie)? Jaka jest rola tej wiedzy i obecności tancerek i tancerzy wśród różnych grup społecznych, w tym wśród grup marginalizowanych? Jakie zawody wybierają tancerki i tancerze u kresu swojej kariery? Jaka jest wartości i znaczenie programu przekwalifikowania zawodowego tancerzy?

• Wpływ COVID-19 na działalność artystyczną tancerek i tancerzy

Całe środowisko tancerzy i wykonawców, bez względu na to, gdzie pracują, boryka się obecnie z ogromnymi problemami, jakie niesie za sobą COVID-19. Paradoksalnie pandemia stała się katalizatorem trudności, z jakimi mierzy się grupa zawodowa tancerzy/wykonawców. Jakie zagrożenia dla tancerza i tancerki niesie za sobą czas pandemii i jak w funkcjonować w tym okresie? Jak długo przestrzeń wirtualna może być substytutem środowiska twórczego dla tancerza/wykonawcy i co później? Czy i w jakim stopniu system może pomagać wykonawcom na różnym etapie życia w rozpoczęciu innej drogi zawodowej w pandemicznej rzeczywistości? Jak ocalić ten zawód w obliczu kryzysu?

Przygotowanie merytoryczne panelu: Instytut Muzyki i Tańca we współpracy z Wiolettą Milczuk, Jackiem Przybyłowiczem, Marią Stokłosą

Paneliści: Romana Agnel, dr Miłosz Bembinow, Izabela Chlewińska, Ryszard Kalinowski, prof. dr hab. Artur Nowak-Far, Karol Urbański

Moderatorka: dr Iwona Pasińska

Gospodarz panelu: dr hab. Aleksandra Dziurosz, prof. UMFC

Dyskusja będzie zogniskowana wokół następujących obszarów:

• Kulturotwórcza rola choreografa (twórczości choreograficznej) i wkład w dziedzictwo kulturalne społeczeństwa

Jaka jest rola choreografa w dyskursie społecznym? Jak wzmocnić autonomię twórcy/choreografa i budować prestiż tego zawodu? Jak wykorzystać potencjał twórczy choreografa? Z jakimi problemami i potrzebami wiąże się działalność twórcza choreografa?

• Budowanie świadomości, wizerunku i prestiżu zawodu choreografa (w kraju i za granicą) – potrzeba wypracowania i wdrożenia strategii

Jaki jest status i role choreografa ujęte  z różnych perspektyw? Jak postrzegany jest zawód choreografa? Zidentyfikowanie i określenie mocnych stron oraz możliwości rozwoju. Przedstawienie proponowanej strategii. Określenie działań w ramach strategii w celu poprawy świadomości, wizerunku i prestiżu zawodu choreografa w Polsce.

• Kształcenie zawodowe choreografów – potrzeby i rozwój edukacji choreograficznej w Polsce

Jakie są perspektywy rozwoju edukacji i szkoleń dla choreografa? Czy możliwe jest kształcenie choreografa w systemie samodzielnych studiów wyższych? Jak wzmocnić i poszerzyć ofertę kształcenia twórcy w systemie mistrzowskim?

• Wsparcie twórcy/choreografa – programy, modele, potrzeby

W jaki sposób można ulepszyć i rozwinąć istniejące programy? Jak według choreografa i twórcy powinien wyglądać ,,model idealny’’ i czy jest on możliwy do realizacji?

Czy i jak inspirować się modelami organizacji rezydencji choreograficznych i rozwiązań systemowych dla twórców i choreografów z innych krajów (np. Francji)?

• Choreograf jako twórca autorskiego dzieła

Jak wzmocnić ten przekaz w mediach i popularyzować twórczość choreograficzną?

Przygotowanie merytoryczne panelu: Instytut Muzyki i Tańca we współpracy z Romaną Agnel, Anną Hop, Ryszardem Kalinowskim

Panelistki: prof. dr hab. Małgorzata Leyko, Urszula Loba-Wilgocka, Monika Myśliwiec, Hanna Raszewska-Kursa, dr Agata Siwiak, dr Joanna Szymajda,

Moderatorka: Jagoda Ignaczak

Gospodarz panelu: dr hab. Aleksandra Dziurosz, prof. UMFC

W czasie konsultacji społecznych, których uczestnicy pracowali nad programem Kongresu Tańca, zdiagnozowano problemy w obszarze badań, krytyki i kuratorowania tańca. Panelistki odniosą się do poniższych tez i postulatów wypracowanych w grupach roboczych.

Taniec jest na tyle złożoną dziedziną, że jego krytyka (inna niż historyczno-estetyczna) jest bardzo trudna i nie zawsze zrozumiała dla przeciętnego odbiorcy. Krytycy przyjmują więc różne strategie opisu. Czy możliwy jest przekład hermetycznego języka tańca na jasne i przystępne komunikaty?

Taniec to sztuka ulotna, wymagająca skrupulatnej dokumentacji. Aby był widoczny w dyskursie społecznym, konieczna jest popularyzacja badań nad tańcem i szeroka promocja poświęconych mu publikacji. Konieczne jest stałe doskonalenie warsztatu osób już piszących, a także adeptów. Kształcenie to winno uwzględniać zróżnicowanie formalne i estetyczne, jakie niosą za sobą dzieła sztuki tańca. Ważne jest również osadzenie w kontekście historycznym, często zaniedbywanym. Przejściową formą kształcenia, w oczekiwaniu na specjalizacje akademickie, winny być cykliczne warsztaty współorganizowane przez Instytut Muzyki i Tańca.

W mediach najczęściej pojawiają się zapowiedzi wydarzeń tanecznych, ale brak już recenzji i opracowań krytycznych. Taniec prawie nie występuje w radiu i w telewizji publicznej. Współcześni badacze tańca podnoszą zasadność traktowania recenzentów jako kronikarzy dnia dzisiejszego. Konieczne jest zatem podjęcie badań nad tańcem na uniwersytetach. W historii tej dziedziny jest wiele białych plam, które domagają się opisania.  

Elementem niezbędnym do rozwoju tańca i podniesienia jego prestiżu w społeczeństwie jest wspólnotowość i poczucie stabilności, dlatego zrzeszenie osób piszących o tańcu, które zapewni im stałe miejsce w przestrzeni sztuki, jest niezwykle ważne. Potrzeba wzajemnego wspierania się przedstawicieli całego środowiska badaczy, krytyków i kuratorów tańca, wsparcie instytucjonalne, finansowe, mecenat państwowy i stworzenie pisma traktującego o sztuce tanecznej.

W badaniach i krytyce tańca nie można pominąć niezwykle ważnego obszaru, jakim jest kuratorowanie tańca. Kurator jest twórcą i autorem programu, który ma szanse powodzenia tylko wtedy, gdy zyska stałe miejsce do realizacji. Kuratorowanie daje narzędzia do konstruowania interdyscyplinarnych projektów tanecznych. Programowanie tańca jest niczym innym jak komponowaniem dzieła, które posiada swoją dramaturgię, dynamikę, poetykę i kontekst. Podstawowym celem kuratora jest wyprodukowanie nowej i zarazem twórczej sytuacji, zdarzenia, programu, spektaklu, wystawy, festiwalu. Często kluczową rolę odgrywa wpisane nawet znanych zagadnień i tematów w odmienną ramę tematyczną lub formalną. Dla zrozumienia i odczytania programatorskich-kuratorskich intencji niezbędne jest uchwycenie istoty wybranej przez kuratora formy i zaprojektowanej struktury projektu. Dlatego praca kuratora polega zarówno na komponowaniu w programach gotowych przedstawień, jak i tworzeniu nowych wypowiedzi kuratorsko-artystycznych poprzez produkcję spektakli, wystaw, festiwali.

Przygotowanie merytoryczne panelu: Instytut Muzyki i Tańca we współpracy z Jagodą Ignaczak, Anną Królicą, Jadwigą Majewską